Znieczulenie ogólne

O znieczuleniach w skrócie

Kto jest odpowiedzialny za znieczulenie podczas zabiegu?

Znieczulenie przeprowadza zespół anestezjologiczny, złożony z pielęgniarki lub pielęgniarza oraz lekarki lub lekarza, specjalizujących się w anestezjologii i intensywnej terapii.

Przed każdym zabiegiem odbywa się konsultacja anestezjologiczna, podczas której lekarz anestezjolog ocenia stan zdrowia pacjenta. Na podstawie wywiadu, badania fizykalnego i dokumentacji medycznej pacjenta lekarz dokonuje kwalifikacji, czyli decyduje czy i w jaki sposób pacjent może zostać bezpiecznie znieczulony.

Jakie są dostępne rodzaje znieczuleń?

Istnieje kilka metod znieczulenia do zabiegu operacyjnego. Należą do nich:

  • Znieczulenie ogólne
  • Znieczulenia regionalne
    • Blokady centralne – znieczulenie podpajęczynówkowe i znieczulenie zewnątrzoponowe
    • Blokady obwodowe
  • Znieczulenia łączone, wykorzystujące kilka różnych technik.

Od czego zależy wybór znieczulenia do zabiegu?

Wybór rodzaju znieczulenia zależy od kilku czynników, między innymi:

  • Zakresu i czasu trwania zabiegu
  • Historii choroby pacjenta i przyjmowanych leków
  • Występowania przeciwwskazań
  • Preferencji pacjenta w przypadku kilku możliwych opcji.

Podczas konsultacji anestezjologicznej lekarz omawia z pacjentem dostępne techniki znieczulenia.

Znieczulenie ogólne – przebieg

Czym jest znieczulenie ogólne?

Znieczulenie ogólne, zwane potocznie „narkozą”, jest najczęściej stosowaną techniką znieczulenia. Znieczulenie ogólne przypomina głęboki sen, polega na całkowitym, kontrolowanym i odwracalnym zniesieniu bólu, świadomości, a czasami także napięcia  mięśniowego.

Żeby wprowadzić pacjenta w znieczulenie ogólne, lekarz anestezjolog stosuje:

  • Leki przeciwbólowe — eliminują odczuwanie bólu.
  • Anestetyki — powodują zniesienie świadomości i niepamięć. Ich ciągła podaż w trakcie procedury umożliwia utrzymanie odpowiedniej głębokości znieczulenia.
  • Leki zwiotczające — powodują odwracalne porażenie mięśni szkieletowych i hamują odruchy. Nie zawsze są konieczne, umożliwiają przeprowadzenie niektórych rodzajów zabiegów, na przykład laparoskopowych.

Jak przebiega znieczulenie ogólne?

Przed rozpoczęciem znieczulenia pacjent oddycha tlenem o wysokim stężeniu przez maskę twarzową. Następnie podawane są leki powodujące zniesienie świadomości (anestetyki), w formie dożylnej lub wziewnej, po których pacjent stopniowo zasypia.

Podczas głębokiego znieczulenia pacjent nie jest w stanie samodzielnie oddychać. Na czas zabiegu lekarz wprowadza do dróg oddechowych pacjenta rurkę intubacyjną lub maskę krtaniową, co umożliwia wspomaganie lub zastępowanie oddechu, kiedy jest  to konieczne.

Co dzieje się podczas zabiegu w znieczuleniu ogólnym?

Oprócz leków podtrzymujących znieczulenie, w zależności od potrzeb, pacjent otrzymuje także płyny dożylne w formie kroplówek i inne leki, między innymi leki zapobiegające wymiotom po operacji.

W trakcie całego zabiegu funkcje życiowe pacjenta są regularnie sprawdzane przez zespół anestezjologiczny. Standardowo monitorowane są:

  • Praca serca na podstawie EKG
  • Ciśnienie tętnicze krwi
  • Saturacja, czyli wysycenie krwi tlenem
  • Stężenie dwutlenku węgla w wydychanym powietrzu.

Personel anestezjologiczny stale czuwa też nad głębokością znieczulenia, a w przypadku zaobserwowania nieprawidłowości w parametrach życiowych pacjenta — natychmiast odpowiednio reaguje.

Kiedy kończy się znieczulenie ogólne?

Po zakończeniu operacji przerywa się podaż leków wpływających na stan świadomości, a pacjent stopniowo się wybudza. Kiedy pacjent zaczyna samodzielnie oddychać i odzyskuje przytomność, możliwe jest bezpieczne usunięcie rurki znajdującej się w drogach oddechowych.

Znieczulenie ogólne – pytania

Jak będę się czuć po znieczuleniu ogólnym?

Przez kilka godzin po zabiegu operacyjnym może utrzymywać się uczucie senności. Przez pewien czas możesz też być zdezorientowany/a. Po operacji zostaniesz przewieziony/a na salę wybudzeń lub salę pooperacyjną, gdzie personel będzie czuwał nad Twoim bezpieczeństwem podczas powrotu do pełni świadomości. 

Należy zgłaszać wszelkie dolegliwości, które mogą wtedy wystąpić, takie jak:

  • Ból
  • Nudności
  • Problemy z oddychaniem
  • Problemy z oddawaniem moczu.

Personel będzie w stanie właściwie zareagować i zadbać o Twój komfort.

Jednym z efektów działania leków stosowanych w trakcie znieczulenia ogólnego jest niepamięć — prawdopodobnie nie będziesz mieć wspomnień z okresu okołozabiegowego. Gdy dojdziesz do siebie i Twój stan zdrowia na to pozwoli, wrócisz na oddział macierzysty.

Czy mogę obudzić się podczas operacji?

Wybudzenie śródoperacyjne, dzięki rutynowemu stosowaniu metod pozwalających na monitorowanie głębokości znieczulenia w trakcie zabiegu, obserwowane jest niezmiernie rzadko, u 1 na 19 000 pacjentów.

Większość pacjentów, która obudziła się podczas operacji, nie doświadczyła bólu, a jedynie słyszała rozmowy personelu, bądź odczuwała ucisk i dyskomfort związany z zabiegiem.

Jakie są korzyści i ryzyko związane ze znieczuleniem ogólnym?

Znieczulenie ogólne jest uniwersalne i można je zastosować podczas każdego typu zabiegu. Jego długość można dostosować do czasu trwania operacji. Znieczulenie ogólne stanowi alternatywę dla pozostałych metod znieczulenia, jeśli okazują się nieskuteczne.

Jednocześnie, znieczulenie ogólne jest dość obciążające dla organizmu i wymaga inwazyjnego udrożnienia dróg oddechowych pacjenta, które zwykle polega na wprowadzeniu specjalnej rurki przez jamę ustną.

Możliwe działania niepożądane

Znieczulenie ogólne jest bezpieczne, ale nie pozostaje obojętne dla organizmu. Poznanie chorób przewlekłych pacjenta pozwala lekarzowi anestezjologowi wybrać najbezpieczniejszy sposób znieczulenia oraz dobrać leki w sposób, który pozwoli zminimalizować ryzyko działań niepożądanych.

Warto pamiętać, że na częstość występowania określonych powikłań wpływa stan zdrowia, wiek, a także indywidualne predyspozycje osoby operowanej. 

Nudności i wymioty

Pooperacyjne nudności i wymioty występują częściej u kobiet, u osób z wywiadem choroby lokomocyjnej oraz u osób, które w przeszłości doświadczyły nudności i wymiotów po operacji. Dotyczą około 30% pacjentów.

W przypadku zwiększonego ryzyka pooperacyjnych nudności i wymiotów już w trakcie operacji podaje się leki, które mają im zapobiegać.

Powikłania związane z intubacją

Wprowadzenie rurki intubacyjnej do dróg oddechowych, czyli intubacja, bywa wymagającą procedurą. W trakcie wykonywania intubacji może dojść do przypadkowego uszkodzenia warg, języka oraz zębów, szczególnie jeśli uzębienie było w złym stanie przed zabiegiem. Zdarza się to średnio podczas 1 na 2000 znieczuleń. Odpowiednie przygotowanie jamy ustnej i wizyta u stomatologa przed planową operacją zmniejszają ryzyko tych powikłań.

Chrypka czy ból gardła po znieczuleniu z zastosowaniem rurki intubacyjnej lub maski krtaniowej zdarzają się stosunkowo często i mogą dotyczyć nawet co drugiego pacjenta. Zazwyczaj przechodzą  samoistnie w ciągu kilku dni po operacji.

Powikłania płucne

W trakcie znieczulenia ogólnego istnieje ryzyko zachłyśnięcia treścią pokarmową i w konsekwencji wystąpienia zakażenia dróg oddechowych i zaburzeń oddychania (1 na 4000 znieczuleń planowych). Jest to związane z tymczasowym brakiem mechanizmów obronnych, które zapobiegają przedostawaniu się zawartości żołądka do płuc w normalnych warunkach.

Dlatego bardzo ważne jest, aby przed planowanym zabiegiem pozostać na czczo. Przerwa od jedzenia powinna wynosić przynajmniej 6 godzin. Klarowne płyny, takie jak woda, herbata, czy specjalny przedoperacyjny napój węglowodanowy, można przyjąć najpóźniej na 2 godziny przed zabiegiem.

Hipertermia złośliwa

Hipertermia złośliwa to niezwykle rzadki zespół objawów (dotyczy 1 na 100 000 znieczuleń), które mogą stanowić reakcję organizmu na niektóre leki stosowane w trakcie znieczulenia. W jej przebiegu dochodzi do uszkodzenia mięśni i w konsekwencji do niewydolności różnych narządów.

Predyspozycja do występowania hipertermii złośliwej może być  dziedziczona — między innymi dlatego przed operacją lekarz pyta o powikłania w trakcie znieczulenia u innych członków rodziny.

Reakcje alergiczne

Leki stosowane podczas znieczulenia u niektórych pacjentów mogą wywołać reakcję nadwrażliwości. Rzadkim, ale poważnym działaniem niepożądanym jest anafilaksja, czyli silna i niezwykle gwałtowna reakcja alergiczna, która występuje średnio podczas 1 na 15 000 znieczuleń. Personel medyczny jest odpowiednio przygotowany na taką sytuację i szybko wdraża odpowiednie leczenie.

Problemy z wybudzeniem

Pacjenci często obawiają się, że nie wybudzą się po zabiegu. W praktyce, problemy z wybudzeniem po zabiegach planowych obserwowane są niezwykle rzadko, a ryzyko śmierci jako powikłania znieczulenia jest minimalne (1 na 250 000 znieczuleń).

Niepewność dotycząca przebiegu znieczulenia jest nieco większa w przypadku zabiegów nieplanowych (na przykład po urazie, wypadku), gdy pacjent jest w ciężkim stanie przed zabiegiem, jak również w rozległych operacjach.

Częstości poszczególnych działań niepożądanych mogą się różnić w zależności od konkretnej sytuacji klinicznej. Stała opieka wykwalifikowanego personelu, zarówno w trakcie operacji, jak i w okresie pooperacyjnym, oraz nowoczesne leki i techniki znieczulenia pozwalają maksymalnie zwiększyć bezpieczeństwo operowanego pacjenta.

Broszura o znieczuleniach do zabiegów operacyjnych w formacie PDF jest dostępna tutaj.

Materiał powstał w ramach projektu realizowanego przez Centrum Monitorowania Jakości

Przejdź do treści