Cięcie cesarskie
W niektórych przypadkach konieczne jest rozwiązanie ciąży cięciem cesarskim. Warto podkreślić, że poród siłami natury jest bezpieczniejszy i bardziej korzystny niż cięcie cesarskie, zarówno z punktu widzenia matki, jak i dziecka. Cięcie cesarskie może być wykonane w trybie planowym lub nieplanowym (natychmiastowym, pilnym lub przyśpieszonym, w zależności od pilności zabiegu).
Cięcia cesarskie planowe
Cięcia cesarskie w trybie planowym przeprowadzane są ze wcześniej znanych wskazań – matczynych lub płodowych. W takiej sytuacji cięcie cesarskie ma zapobiec spodziewanym komplikacjom. Planowe zabiegi wykonuje się przed rozpoczęciem akcji porodowej.
Cesarskie cięcie można przeprowadzić w znieczuleniu regionalnym (podpajęczynówkowym lub zewnątrzoponowym) lub ogólnym. Wybór znieczulenia zależy od stanu rodzącej, jej chorób przewlekłych i przyjmowanych leków. Najczęściej stosowanym i preferowanym znieczuleniem jest znieczulenie podpajęczynówkowe. W porównaniu do znieczulenia ogólnego, znieczulenie podpajęczynówkowe wpływa korzystnie na adaptację noworodka do życia poza organizmem matki oraz sprzyja budowaniu więzi i karmieniu piersią. Jeśli występują przeciwwskazania do znieczulenia regionalnego, zabieg można wykonać w znieczuleniu ogólnym.
W przypadku planowego zabiegu obowiązuje pozostanie na czczo. Przerwa od jedzenia powinna wynosić przynajmniej 6 godzin. Klarowne płyny, takie jak woda, herbata, czy specjalny przedoperacyjny napój węglowodanowy, można przyjąć najpóźniej na 2 godziny przed planowym zabiegiem.
Cięcia cesarskie nieplanowe
Cięcia cesarskie w trybie nieplanowym często wykonywane są z powodu zagrożenia życia lub zdrowia matki i/lub dziecka, na przykład silnego krwawienia czy zaburzeń czynności serca płodu. W takich sytuacjach konieczne jest szybkie przeprowadzenie zabiegu.
Rodzaj znieczulenia zależy od pilności zabiegu (konieczności rozpoczęcia w ciągu kilku minut lub godzin), stanu pacjentki i dziecka. Preferowane jest znieczulenie podpajęczynówkowe. Możliwe jest także zastosowanie znieczulenia zewnątrzoponowego, jeśli pacjentka miała założony wcześniej cewnik. W razie przeciwwskazań do znieczulenia regionalnego lub braku wystarczającej ilości czasu do jego przeprowadzenia, lekarz anestezjolog znieczula pacjentkę ogólnie.
Znieczulenie podpajęczynówkowe do cięcia cesarskiego
Czym jest znieczulenie podpajęczynówkowe?
Znieczulenie podpajęczynówkowe to rodzaj znieczulenia regionalnego. Polega na wykonaniu pojedynczego nakłucia w odcinku lędźwiowym kręgosłupa i podaniu leku znieczulającego do przestrzeni podpajęczynówkowej.
Jak przebiega znieczulenie podpajęczynówkowe?
Lekarz anestezjolog dokładnie bada okolicę lędźwiową kręgosłupa, dezynfekuje miejsce wkłucia i obkłada je sterylnymi chustami. Następnie wprowadza cienką igłę do przestrzeni podpajęczynówkowej kręgosłupa i podaje przez nią lek znieczulający miejscowo.
Lek blokuje przewodzenie w nerwach rdzeniowych, które unerwiają dolną część ciała — powoduje to stopniowe zniesienie czucia temperatury, dotyku i bólu, a także tymczasowo uniemożliwia poruszanie kończynami.
Kiedy znieczulenie podpajęczynówkowe zaczyna działać?
Znieczulenie podpajęczynówkowe charakteryzuje się szybkim początkiem działania. Już po kilku-kilkudziesięciu sekundach od podania pacjentka może odczuwać mrowienie i rozchodzące się ciepło. Przed rozpoczęciem zabiegu personel sprawdza, czy pacjentka jest właściwie znieczulona.
Czy będę cokolwiek czuć podczas zabiegu?
W trakcie operacji możesz czuć ucisk lub pociąganie w obrębie brzucha związane z wydobywaniem dziecka. Nie powinnaś czuć bólu, obecny może być niewielki dyskomfort. W przypadku niedostatecznego działania znieczulenia podpajęczynówkowego, możliwe jest przejście w znieczulenie ogólne.
Jak będę się czuć po znieczuleniu podpajęczynówkowym?
Większość pacjentek po wykonanym znieczuleniu czuje się dobrze. Możesz doświadczyć świądu skóry, dreszczy, nudności, czasami wymiotów — te objawy są przejściowe i nie powinny Cię niepokoić. Warto zgłaszać wszelkie dolegliwości, szczególnie w okresie pooperacyjnym — personel pomoże załagodzić objawy. Leki przeciwwymiotne i przeciwświądowe zwykle są podawane profilaktycznie już w trakcie operacji.
Znieczulenie powoduje utratę czucia od pasa w dół oraz brak możliwości poruszania nogami przez około 1,5-3 godzin.
Jakie są możliwe działania niepożądane znieczulenia podpajęczynówkowego?
Znieczulenie podpajęczynówkowe to bezpieczna procedura, ale może wiązać się z wystąpieniem działań niepożądanych.
Spadek ciśnienia tętniczego krwi
Spadek ciśnienia tętniczego krwi, inaczej nazywany hipotensją, wynika z bezpośredniego działania leków znieczulenia miejscowego. Personel monitoruje pacjentkę i odpowiednio reaguje na zmiany w parametrach życiowych.
Zatrzymanie moczu
Przed cięciem cesarskim pacjentkom rutynowo zakłada się cewnik Foley’a do pęcherza moczowego, który umożliwia swobodny odpływ moczu. Cewnik usuwany jest podczas uruchamiania pacjentki około 6-8 godzin po zabiegu. Problemy z oddawaniem moczu występują relatywnie rzadko. Pacjentki częściej zgłaszają pieczenie i dyskomfort podczas oddawania moczu, które wynikają z podrażnienia cewki moczowej i zwykle szybko ustępują.
Niepełny blok / wysoki blok
Zakres działania leków różni się nieco u każdej pacjentki. Istnieje ryzyko, że działanie przeciwbólowe nie będzie wystarczające (nieskuteczny/niepełny blok) lub obejmie zbyt duży obszar (wysoki blok).
W przypadku wystąpienia niepełnego lub wysokiego bloku, dla bezpieczeństwa i komfortu pacjentki, lekarz anestezjolog i lekarz ginekolog-położnik mogą podjąć decyzję o konieczności wykonania cesarskiego cięcia w znieczuleniu ogólnym (1 na 50 znieczuleń).
Popunkcyjne bóle głowy
Popunkcyjne bóle głowy spowodowane są wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego w miejscu nakłucia. Nasilają się podczas siadania i próby wstawania, a zmniejszają się w pozycji leżącej. Występują średnio u 1 na 100 pacjentek.
Bóle głowy w większości przypadków ustępują samoistnie, często jednak wymagają włączenia leków przeciwbólowych. W rzadkich przypadkach konieczne może być wdrożenie bardziej zaawansowanego leczenia.
Nie udowodniono, aby przedłużone leżenie na wznak przez kilkanaście godzin po nakłuciu zapobiegało powstawaniu popunkcyjnych bólów głowy.
Rzadkie działania niepożądane
Nakłucie opon mózgowo-rdzeniowych w rzadkich przypadkach może być związane z zapaleniem, a także powstaniem krwiaka lub ropnia, które mogą wywołać różne objawy ze strony układu nerwowego. Tego rodzaju powikłania dotyczą jednego na kilkadziesiąt tysięcy znieczuleń.
Uszkodzenia nerwów rdzeniowych lub rdzenia kręgowego zwykle prowadzą do zaburzeń czucia lub funkcji ruchowych. Konsekwencje tych powikłań mogą być poważne, ale obserwowane są niezmiernie rzadko.
Stała opieka wykwalifikowanego personelu, zarówno w trakcie, jak i po porodzie, oraz nowoczesne leki i techniki znieczulenia, pozwalają maksymalnie zwiększyć bezpieczeństwo znieczulanej pacjentki.
Częstości poszczególnych działań niepożądanych mogą różnić się w zależności od konkretnej sytuacji klinicznej.
Znieczulenie ogólne do cięcia cesarskiego
Czym jest znieczulenie ogólne?
Znieczulenie ogólne, tak zwana narkoza, przypomina głęboki sen. Znieczulenie ogólne polega na kontrolowanym i odwracalnym zniesieniu bólu, świadomości, a czasami także napięcia mięśniowego. Do cięcia cesarskiego wykonuje się je najczęściej w razie występowania przeciwwskazań do znieczulenia regionalnego (podpajęczynówkowego lub zewnątrzoponowego) lub konieczności przeprowadzenia zabiegu w trybie natychmiastowym.
Jak przebiega znieczulenie ogólne?
Przed rozpoczęciem znieczulenia, pacjentka oddycha przez maskę twarzową tlenem o wysokim stężeniu. Następnie podawane są leki powodujące zniesienie świadomości (anestetyki), zwykle w formie dożylnej, po których pacjentka stopniowo zasypia.
Podczas głębokiego znieczulenia, pacjentka nie jest w stanie samodzielnie oddychać. Na czas zabiegu, lekarz wprowadza do dróg oddechowych pacjentki rurkę intubacyjną, co umożliwia wspomaganie lub zastępowanie oddechu pacjentki.
Co dzieje się podczas zabiegu w znieczuleniu ogólnym?
W zależności od potrzeb, lekarz podaje pacjentce:
- Leki przeciwbólowe
- Anestetyki, które zapewniają sen
- Leki zwiotczające, które zmniejszają napięcie mięśni
- Płyny i elektrolity
- Profilaktyczne środki o działaniu przeciwwymiotnym i przeciwświądowym.
W trakcie całego zabiegu, funkcje życiowe pacjentki są monitorowane przez zespół anestezjologiczny. Standardowo wykonywane są między innymi:
- Ocena pracy serca na podstawie EKG
- Pomiar ciśnienia tętniczego krwi
- Pomiar saturacji, czyli nasycenia krwi tlenem
- Kapnografia, czyli pomiar stężenia dwutlenku węgla.
Personel anestezjologiczny stale czuwa też nad głębokością znieczulenia, a w przypadku zaobserwowania nieprawidłowości w parametrach życiowych pacjentki — natychmiast odpowiednio reaguje.
Po zakończeniu operacji przerywa się podaż leków wpływających na stan świadomości, a pacjentka stopniowo się wybudza. Kiedy pacjentka zaczyna samodzielnie oddychać i odzyskuje przytomność, możliwe jest bezpieczne usunięcie rurki znajdującej się w drogach oddechowych.
Jak będę się czuć po znieczuleniu ogólnym?
Przez kilka godzin po zabiegu operacyjnym może utrzymywać się uczucie senności. Przez pewien czas możesz być zdezorientowana — to przejściowe objawy.
Po operacji zostaniesz przewieziona na salę wybudzeń lub salę pooperacyjną, gdzie personel będzie czuwał nad Twoim bezpieczeństwem podczas powrotu do pełni świadomości.
Jednym z efektów działania leków stosowanych w trakcie znieczulenia ogólnego jest niepamięć wsteczna — prawdopodobnie nie będziesz mieć wspomnień z okresu okołozabiegowego.
Jakie są możliwe działania niepożądane znieczulenia ogólnego?
Znieczulenie ogólne jest bezpieczne, ale nie pozostaje obojętne dla organizmu.
Nudności i wymioty
Pooperacyjne nudności i wymioty występują częściej u kobiet z wywiadem choroby lokomocyjnej oraz u kobiet, które w przeszłości doświadczyły nudności i wymiotów po operacji. Dotyczą nawet kilkudziesięciu procent pacjentek.
W przypadku zwiększonego ryzyka pooperacyjnych nudności i wymiotów, już w trakcie operacji podaje się leki, które mają im zapobiegać.
Powikłania związane z intubacją
Wprowadzenie rurki intubacyjnej do dróg oddechowych, czyli intubacja, bywa wymagającą procedurą. W trakcie wykonywania intubacji może dojść do przypadkowego uszkodzenia warg, języka oraz zębów, szczególnie jeśli uzębienie było w złym stanie przed zabiegiem. Odpowiednie przygotowanie jamy ustnej i wizyta u stomatologa przed planową operacją zmniejszają ryzyko tych powikłań.
Chrypka czy ból gardła po znieczuleniu z zastosowaniem rurki intubacyjnej zdarzają się stosunkowo często i mogą dotyczyć nawet co drugiej pacjentki. Zazwyczaj przechodzą samoistnie w ciągu kilku dni po operacji.
Powikłania płucne
Podczas wprowadzania do znieczulenia ogólnego (indukcji) istnieje ryzyko przemieszczenia się treści pokarmowej do dróg oddechowych i ich chemicznego uszkodzenia, co może doprowadzić do ciężkich zaburzeń oddychania. Jest to związane z tymczasowym brakiem mechanizmów obronnych, które normalnie zapobiegają przedostawaniu się zawartości żołądka do płuc.
Ryzyko zachłyśnięcia treścią pokarmową jest większe u kobiet ciężarnych niż w u innych osób ze względu na występujące częściej trudności w skutecznym założeniu rurki intubacyjnej, a także tak zwany „pełny żołądek” rodzących.
W przypadku planowego cięcia cesarskiego, przed zabiegiem należy pozostać na czczo. Przerwa od jedzenia powinna wynosić przynajmniej 6 godzin. Klarowne płyny, takie jak woda, herbata, czy specjalny przedoperacyjny napój węglowodanowy, można przyjąć najpóźniej na 2 godziny przed planowym zabiegiem. Zmniejsza to ryzyko powikłań płucnych.
W razie jakichkolwiek wątpliwości, poproś o rozmowę z lekarzem anestezjologiem, który odpowiada za znieczulenie do cięcia cesarskiego.
Wybudzenie śródoperacyjne
Wybudzenie śródoperacyjne to rzadkie powikłanie, ale występuje nieco częściej podczas cięć cesarskich w porównaniu z innymi zabiegami (jedno na kilkaset znieczuleń). Ryzyko wybudzenia śródoperacyjnego zmniejsza zastosowanie odpowiednich procedur, między innymi monitorowania głębokości znieczulenia.
Relacje osób, które doświadczyły wybudzenia śródoperacyjnego są bardzo zróżnicowane. Według raportów, większość pacjentów nie odczuwała bólu, ale słyszała rozmowy personelu, bądź odczuwała ucisk lub dyskomfort związany z zabiegiem.
Reakcje alergiczne
Leki stosowane podczas znieczulenia u niektórych pacjentek mogą wywołać reakcję nadwrażliwości. Rzadkim, ale poważnym działaniem niepożądanym jest anafilaksja, czyli silna i niezwykle gwałtowna reakcja alergiczna, która występuje średnio podczas 1 na 50 000 znieczuleń. Personel medyczny jest odpowiednio przygotowany na taką sytuację i szybko wdraża odpowiednie leczenie.
Hipertermia złośliwa
Hipertermia złośliwa to niezwykle rzadki zespół objawów (dotyczy 1 na 100 000 znieczuleń ogólnych), które mogą stanowić reakcję organizmu na niektóre leki stosowane w trakcie znieczulenia. W jej przebiegu dochodzi do uszkodzenia mięśni i w konsekwencji do niewydolności różnych narządów.
Predyspozycja do występowania hipertermii złośliwej może być dziedziczona — między innymi dlatego przed operacją lekarz pyta o powikłania w trakcie znieczulenia u innych członków rodziny.
Stała opieka wykwalifikowanego personelu, zarówno w trakcie, jak i po porodzie, oraz nowoczesne leki i techniki znieczulenia, pozwalają maksymalnie zwiększyć bezpieczeństwo znieczulanej pacjentki.
Częstości poszczególnych działań niepożądanych mogą różnić się w zależności od konkretnej sytuacji klinicznej.
Często zadawane pytania
Czy będę przytomna podczas cięcia cesarskiego?
Jeśli cesarskie cięcie zostanie przeprowadzone w znieczuleniu regionalnym, podpajęczynówkowym lub zewnątrzoponowym, będziesz przytomna i zobaczysz dziecko na sali operacyjnej. Coraz częściej praktykowane jest opóźnione odcinanie pępowiny oraz kontakt skóra do skóry bezpośrednio po narodzinach. Warunkiem jest dobry stan mamy i dziecka. Szczegółowe informacje dotyczące tego rodzaju postępowania powinny być jednak zweryfikowane w konkretnym ośrodku.
Jeśli cesarskie cięcie będzie wykonane w znieczuleniu ogólnym — podczas zabiegu będziesz spać, a dziecko zobaczysz po wybudzeniu.
Czy mój partner może być obecny podczas zabiegu?
W niektórych szpitalach partner może być obecny na sali operacyjnej podczas planowego cesarskiego cięcia. Warto zapytać o praktykę w konkretnym ośrodku.
Co będzie się ze mną działo po zabiegu?
Podczas pobytu na sali wybudzeń lub sali pooperacyjnej będziesz stopniowo dochodzić do siebie. Personel będzie monitorował Twoje funkcje życiowe i dbał o Twój komfort. Warto zgłaszać wszelkie dolegliwości, które mogą wystąpić, takie jak:
- Ból
- Nudności
- Problemy z oddychaniem
- Problemy z oddawaniem moczu.
Personel będzie w stanie właściwie zareagować i zadbać o Twój komfort.
Po kilku godzinach, gdy Twój stan zdrowia na to pozwoli, zostaniesz przeniesiona na oddział położniczy. W ciągu kilku godzin po zabiegu będziesz mogła przyjąć klarowne płyny, a jeśli będą dobrze tolerowane — także pierwszy posiłek. Jeszcze w dniu zabiegu, w asyście położnej lub członka rodziny, podejmiesz próbę wstania z łóżka i przespacerowania się po oddziale. Wczesne uruchomienie sprzyja rehabilitacji i pozwala szybciej wrócić do pełni sił.
Co będzie się działo z moim dzieckiem po zabiegu?
Po cesarskim cięciu, Twoje dziecko zostanie zbadane przez lekarza neonatologa. Następnie, dziecko zostanie przekazane pod opiekę położnej, która przewiezie je na oddział noworodków.
Warto wcześniej przedyskutować z personelem możliwość ”kangurowania” dziecka przez rodzinę. Zwykle, jeśli rodzice wyrażają taką chęć, a stan dziecka na to pozwala, bliscy mają możliwość nawiązania bliskiego kontaktu z dzieckiem podczas Twojego pobytu na sali pooperacyjnej.
Kiedy będę mogła zobaczyć moje dziecko po zabiegu?
Postępowanie różni się w poszczególnych ośrodkach. Często, jeśli tylko stan dziecka na to pozwala, położna przynosi noworodka na salę pooperacyjną. Później, gdy dojdziesz do siebie i minie czas intensywnego nadzoru po zabiegu, będziecie mogli razem przebywać na oddziale położniczym.
Czy znieczulenie do cięcia cesarskiego wpływa na dziecko?
Podczas znieczulenia ogólnego stosuje się leki, które działają krótko, ale w pewnym stopniu trafiają do organizmu dziecka i mogą wpłynąć na jego adaptację do życia poza organizmem matki. Dlatego, o ile jest to możliwe, zamiast znieczulenia ogólnego wykonuje się znieczulenie regionalne. W niektórych sytuacjach, dziecko może wymagać wsparcia, na przykład oddechowego, w drodze do samodzielnego funkcjonowania. Nie martw się, lekarz neonatolog znajdujący się na sali będzie na to odpowiednio przygotowany i zadba o bezpieczeństwo noworodka.
Podczas znieczulenia regionalnego (zwykle podpajęczynówkowego), leki podawane są miejscowo i nie wpływają bezpośrednio na dziecko.
Czy znieczulenie do cięcia cesarskiego wpływa na karmienie piersią?
Znieczulenie regionalne, podpajęczynówkowe lub zewnątrzoponowe, oraz typowe znieczulenie ogólne nie stanowią przeciwwskazania do rozpoczęcia karmienia piersią.
Standardowo stosowane po zabiegu leki przeciwbólowe, takie jak paracetamol i ibuprofen, są bezpieczne podczas laktacji i zachęca się mamy do ich stosowania – sprzyjają rehabilitacji.
Próbę pierwszego karmienia podejmuje się tak wcześnie, jak jest to możliwe. W przypadku konieczności zastosowania w trakcie lub po zabiegu leków, które mogłyby wpłynąć na dziecko, personel poinformuje Cię, kiedy bezpiecznie będziesz mogła rozpocząć karmienie.
Broszura o znieczuleniach do zabiegów operacyjnych w formacie PDF jest dostępna tutaj.
Materiał powstał w ramach projektu realizowanego przez Centrum Monitorowania Jakości
